Israël en de Palestijnen

Nu Israël en de Palestijnen voor de zoveelste keer Oudtentamentisch en uitzichtloos strijden, herinner ik me een pamflet van de Joodse schrijver Amos Oz met de titel Hoe genees je een fanaticus. Os is geboren in Jeruzalem in 1939, dus voor de stichting van de staat Israël, in een zionistisch gezin. Al vroeg besefte hij dat de Zionistische waarheid waarmee hij is opgevoed te eenzijdig is. Er is ook een andere kant.

In Hoe genees je een fanaticus stelt hij dat het conflict tussen de joden en de Palestijnen een conflict is van Gelijk tegen Gelijk. Een conflict tussen twee slachtoffers, dat is ontaard in geschreeuw over wie het meeste gelijk heeft en wie het meeste recht heeft op het grondgebied. Zowel de joden als de Palestijnen hebben vanuit historisch oogpunt zeer zwaarwegende claims. Reeds eeuwenlang voor de eerste Zionistische settlers in de late negentiende eeuw en het uitroepen van de staat Israël in 1948, bestond het land Palestina. De joodse bewoning van het gebied gaat terug tot bijbelse tijden en religieuze joden beroepen zich op het Beloofde Land dat zich hier zou moeten bevinden.

De enige uitweg uit de impasse is volgens Oz een gedeelde staat: twee naast elkaar bestaande staten dus. En Jeruzalem onder beheer van de Verenigde Naties. Erkenning in ruil voor erkenning.

Oz vergelijkt het conflict met een slecht huwelijk en meent dat de oplossing ligt in een verre van ideale, maar wel redelijke echtscheiding. Hij stelt dat er nooit een gelukkig huwelijk zal ontstaan tussen de joden en de Palestijnen. Daarvoor is er al teveel gebeurd, teveel modder gegooid, teveel bloed vergoten. Men is allang uit het oog verloren waar het werkelijk om gaat en verliest zich in blinde haat jegens de tegenpartij.

Volgens Oz loopt het conflict uit de hand, omdat in beide kampen sleutelposities worden bezet door fanatici. De sleutelvraag is dus eigenlijk Hoe genees je een fanaticus? Fanatisme is een gevolg van een gebrek aan zelfrespect. Fanatici hebben weinig 'zelf' en vullen die leegte op met een externe waarheid. Dat kan van alles zijn: van een religie tot het geloof in een pop-idool of het geloof dat rokers in- en in slechte mensen zijn. Maar het gevaarlijkst zijn religieuze fanatici. Het enige tegengif is een flinke dosis humor en zelfrelativering. En dus afstappen van de vraag wie er gelijk heeft.Want, zoals Oz met de Israëlische dichter Yehuda Amichai zegt: "Waar we gelijk hebben kunnen geen bloemen groeien".

Als je meer wilt lezen over het ontstaan van de staat Israël lees dan Een verhaal van liefde en duisternis, ook van Amos Oz. Dik, maar zeer de moeite waard.