"Over"

Wolkers en Bomans, Alleen op een Eiland! Wat een belevenis dit luisterboek over de zomer van 1971, toen de schrijvers Godfried Bomans en Jan Wolkers achtereenvolgens een week na elkaar alleen op het onbewoonde Rottumerplaat verbleven. Zij hadden tot hun beschikking een klein geel tentje, proviand voor een week en een "praatpaal" van Rijkswaterstaat. Iedere dag rond de klok van twaalf deden zij verslag van hun belevenissen. Aan de wal op de Bredenburg zat Willem Ruis, die de vragen stelde.

Het gebruik van zo'n praatpaal vereist een hele bijzondere techniek van communiceren. Je kunt alleen praten als je het woord hebt. En dat woord krijg je als de ander je het geeft met "over". Misschien een idee voor tegenwoordige praatprogramma's waar nu iedereen maar door elkaar zit te kakelen. Maar daar heb ik het even niet over.

Het waren hele bijzondere uitzendingen en ook heel verschillend. Bomans, die als eerste was gegaan, voelde zich hondsberoerd op het eiland. Hij kwam zijn tent niet uit. Was bang voor de wind en het water, en kon niet wachten tot hij eraf gehaald werd. Van dat alles deed hij verslag in kieze, keurige bewoordingen. Wolkers genoot met overvolle teugen van alles wat hij zag, hoorde en beleefde. Hij at zelfgevangen garnalen en zeesla en vertelde erover op zijn eigen rauwe, ongepolijste manier.

Aan Willem Ruis de taak om er een spannende uitzending van te maken. Op de luistercd's staan niet alleen de uitzendingen, maar ook de gesprekken voor en na de uitzendingen over hoe het moest gaan worden en hoe het was. Keer op keer probeert Ruis Wolkers in toom te houden die naast het plezier dat hij beleeft aan vogels en zeehonden, zich ook kapot ergert aan de luchtmacht die regelmatig overkomt en aan het vuil dat hij overal aantreft. Hij geeft daar in opgewonden bewoordingen de politiek en de multinatonals de schuld van. Ruis wijst Wolkers erop dat de uitzendingen worden uitgezonden door de Vara in samenwerking met de Avro. "En de luisteraars van die laatste omroep zullen al die schuttingwoorden niet zo leuk vinden."

Hij kan hem echter niet stoppen. "Het is toch zo!"zegt Wolkers en vindt dat iedereen dat moeten weten. En Ruis kan hem tijdens de uitzending niet stoppen, want zolang Wolkers praat en niet "over" geeft, heeft hij het woord.

Bomans blijft zelfs in zijn eenzaamheid op het eiland een keurige heer, die zelfs na aanmoedigingen van Ruis over zijn eigen ellende in nette bewoordingen blijft vertellen. In mijn herinnering had Bomans de week niet uitgezetenen, maar mijn herinnering klopt niet. Het was op het randje, en hij kan niet wachten op het moment dat hij wordt verlost, maar hij houdt het vol.

Ineens realiseerde ik me dat ik zat te luisteren naar drie dode heren.