Angst en troost

Whistler te zien in Laren

Een jonge jihadist gijzelt de hoofdstad van Europa. De regering van België heeft geprobeerd het leven in Brussel lam te leggen. Scholen en winkels zijn dicht, metro's rijden niet, banken sluiten hun kantoren. Mensen wordt aangeraden binnen te blijven, omdat er een gevaarlijke gek wordt gezocht. In welk een wereld leven wij? In een wereld vol haat en geweld. Amerikaanse bommenwerpers gooien hun lading op een konvooi van vijfhonderd tankwagens van ISIS, Turkije schiet een F-16 uit de lucht die het Turkse luchtruim schendt, Brussel en Parijs staan vol pantserwagens. Is dit de toekomst? Misschien wordt het nog wel erger, zegt mijn favoriete terrorismedeskundige Beatrice de Graaf. Want de levensverwachting van terreur volgt die van een beleidscyclus. Ze wordt geboren, groeit, verhevigt zich en sterft af. Dat laatste zou een geruststelling moeten zijn, maar is het op dit moment niet. 

"We moeten niet bang zijn," laten moedigen ons weten, want daarmee zou Isis winnen. Maar onze gezagsdragers doen niets anders dan ons bang maken met hun niveaus van terreurdreiging en hun geheimzinnigheid. Wat is er nu eigenlijk in Brussel aan de hand. Gaat het echt om die ene gevluchte Jhihadist of lopen er meer gekken rond? Gisteren hebben ze vijftien verdachten opgepakt, waarvan nu al is gebleken dat er met veertien niets aan de hand is.

De troost is, dat er altijd terreur is geweest en dat die er altijd zal zijn, althans volgens Beatrice de Graaf. We moeten ermee leven. Er is gelukkig ook nog veel moois. Wij zouden vandaag naar Munch en Van Gogh in het Van Gogh museum gaan, maar het is guur buiten. Ik ga straks Kunst op televisie kijken. Of terug naar Singer Laren waar naast werk van de Bergense School met het sombere expressionisme ook fraai werk van de Ploeg hangt en twee hele mooie Whistler schilderijen. Hoe veilig is het hier in huis.

Ieder afscheid is de geboorte van een herinnering

Vrijdag jl. is mijn zusje overleden. Na het rouwen komen de herinneringen: mooi en minder mooie, maar de mooie overheersen.

Een wil ik delen, nl. het gedicht van Ida Gerhardt, dat ze zo bijzonder vond:

Langzaam opent zich het inzicht
dat een werkelijk vers iets levends
is, van stonden aan een wonder.

Langzaam opent zich het inzicht
dat het licht van binnenin is
wat die wisseling geeft van tinten.

Langzaam opent zich het inzicht
dat geen mensenkind kan weten ...

waar de herkomst van het vers ligt.

Moeder en Zoon



Wat lijken ze op elkaar: moeder en zoon. Gisteren ontmoette ik ze weer voor het eerst sinds lange tijd. Het voelde ouderwets vertrouwd. Zij zat in haar rolstoel, ik op het bankje en hij tegenover ons op de stenen rand van de vijver. Een vat vol herinneringen werd over ons uitgestrooid. Hij en ik praatten over zijn jeugd, toen zijn moeder nog volop haar weg zocht in het leven. Hij was een nieuwsgierig kind. Zij een alleenstaande ouder. Er waren veel misverstanden, ergernissen, maar ook momenten van diep geluk. Zo'n moment was er nu weer. Sinds zijn jeugd is er veel met ons gebeurd. Het heeft ons wijzer gemaakt en rustiger. Tijdens het gesprek keek ze naar ons en lachte. Nu is het omgekeerd. Zij is er nog, maar wel heel anders. De woorden hebben haar verlaten. Ze lacht naar ons, voelt mijn handen, probeert mijn bril van mijn neus te trekken, aait me over de wang. Hij kijkt ernaar en voelt zich op zijn gemak. Ik kom in een andere, vreedzame wereld zonder woorden, zonder verleden en zonder toekomst. Het heden is me voor die middag genoeg.

Nederland polderland

Mijn ouders zijn geboren op de Zuid Hollandse eilanden. Daar bracht ik als klein kind mijn vakanties door liggend tegen de dijken, spelend op het strand en zwemmend in de Delta. Daar is ook mijn fascinatie voor het Hollands polderlandschap geboren. Ik was het door de vele andere interesses bijna vergeten tot de Zomergasten uitzending met landschapsarchitect Daan Geuze, die zijn liefde voor het Nederlands landschap met mooie fragmenten staafde. Ik voelde me thuiskomen. De uitzending inspireerde me om me weer in de polders te verdiepen. Ik sluit me aan bij Geuze om de verloedering van dit unieke landschap tegen te gaan.

Voor alle niet weters een kleine uitleg: Nederland telt zo'n 4000 polders. De helft van het polderoppervlak in Europa ligt in Nederland. Er bestaan verschillende vormen. De drie belangrijkste zijn de droogmakerij, de indijking en de ontginning. Een droogmakerij is een inpoldering van open water, bijvoorbeeld een meer of plas, dat letterlijk is drooggemaakt. Een indijking is een inpoldering van getijdegebied langs de kust of een rivier. Hierbij gaat het om een gebied dat al periodiek droogviel en door indijking definitief droog blijft en in cultuur gebracht kan worden. Aan de kust gaat het meestal om kwelders, langs de rivier om voormalige uiterwaarden. Een ontginning is in cultuur gebrachte woeste grond, bijvoorbeeld een voormalig moeras-, veen-, heide- of duingebied. Dit hoeft geen polder te zijn: hier is alleen sprake van als het gebied permanent bemalen moet worden.



In de volgende blog een documentaire van VPRO tegenlicht over de verloedering van het landschap.

De spannendste Zomergast?

Naar de laatste aflevering van Zomergasten (NPO 2) met de Belgische psychiater en filosoof Damiaan Denys hebben zondagavond 512.000 mensen gekeken. De eerste aflevering van dit seizoen met de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb was met 789.000 kijkers het best bekeken. Naar de uitzending van Zomergasten met schrijfster en kunsthistorica Annejet van der Zijl keken vorige week zondag 597.000 mensen. Zomergasten trok dit jaar net wat meer kijkers dan in 2014. De aflevering met wetenschapper Ionica Smeets trok toen met 699.000 mensen het meeste bekijks en de slechtst bekeken uitzending (266.000) was die met dj en filmregisseur Jim Taihuttu.

Leuk die cijfers. Maar wat vond ik er zelf van? Ik had geen hoge verwachtingen toen het lijstje van Zomergasten voor 2015 verscheen. Van drie van de gasten had ik nog nooit gehoord. Van Aboutaleb verwachtte ik geen spannende televisie, net zo min als van Peter Buwalda. De enige op wie ik me verheugde was Annejet van der Zijl. Het liep allemaal heel anders. Annejet was lief en aardig met haar pleidooi voor de Kracht van Verhalen, maar omdat Wilfried de Jong haar niet begreep kwam haar verhaal niet goed uit de verf. Aboutaleb was zwaar, Peter Buwalda aandoenlijk en van Simone van Saarloos heb ik niets, helemaal niets begrepen.

Twee van de onbekende gasten gaven spannende televisie met als hoogtepunt de landschapsarchitect Adriaan Geuze. Na deze uitzending vol met polders, kunst, machines hoort hij voor mij tot de categorie dwarsdenkers, waar dit land zo'n behoefte aan heeft. Weg met de macht van de managers en de juristen, terug de kracht van de ingenieurs, de doeners die dit land hebben gemaakt tot wat het is. Een land van 4000(!) polders, die allemaal droog gehouden moeten worden. Een land van kunstenaars die het prachtige Hollandse landschap koesteren, omhelzen en binnen kaders plaatsen. Laten wij het niet laten verpesten door de haalbaarheidsgedachte.

William Kentridge: If we ever get to heaven

If we ever get to heaven luidt de intrigerende titel van de expositie van werk van William Kentridge in het Eye Filmmuseum. William Kentridge is een kunstenaar uit Zuid Afrika die uitdrukking geeft aan zijn visie op onze wereld in tekeningen, animatiefilms en installaties. Kunst die reflecteert, ageert en je aan het denken zet. Kunst die gebruik maakt van algemeen menselijke emoties. Ook het beladen verleden van zijn vaderland houdt hem voortdurend bezig. In Eye zagen we More Sweetly Play the Dance, een animatie film geprojecteerd op een 45 meter lang fries, waarin een stoet aan bizarre figuren aan ons voorbij trekt op de klanken van een bijna vals klinkend fanfareorkest. De absurditeit van het leven is herkenbaar in verschillende figuren. Ook in de opstelling die we erna bekeken, I Am Not Me and The Horse is not mine. Een opstelling met filmbeelden geinspireerd op het verhaal De Neus van Gogol.

Een keer in de zoveel tijd ga je naar een voorstelling of muziekuitvoering concert die een onuitwisbare indruk op je maakt. Voor mij zijn dat Cafe Muller van Pina Bausch, La Grande Duet van Oestwolskaja, de film Dood in Venetië van Visconti en het boek Moby Dick. Daar kan ik dus nu aan toevoegen de animaties van William Kentridge. Over Antigone met Juliette Binoche aarzel ik nog.

Kijk mij nou, Zomergast Buwalda

De eerste twee afleveringen van Zomergasten 2015 hebben we gehad. Eerst Aboutaleb die zich liet kennen als een integere politicus met een roeping. Vervolgens Peter Buwalda, die zich verbaasd toonde dat hij was uitgenodigd. Aboutaleb vond ik vermoeiend, Buwalda aandoenlijk. Hij pretendeert heel wat met het noemen van alle grote Literatuur die hij heeft gelezen en alle klassieke muziek die hij beluistert. Echt zo'n jongetje dat bij de groten wil horen. Maar het was te doorzichtig om waar te zijn. Het werd geen moment interessant wat hij had te vertellen, hoe dik hij het ook aanzette. Boekenweetjes! Veel verder kwam hij niet. Jammer dat Wilfried hem zo eenvoudig liet ontsnappen.

Zondag komt Simone van Saarloos, de jongste Zomergast ooit. Ben weer benieuwd en verwacht er veel van.

Maandag

Opnieuw het begin van een week. Dit is niet de eerste. Wel een lastige. Deze week zou mijn goede vriendin Thamar 67 zijn geworden. Vieren mochten we haar verjaardag nooit. Dat zou teveel aandacht geven. Nu hoeft het niet meer, omdat ze zich twee jaar geleden het leven benam. Dat was geen verrassing en toch deed het heel erg pijn. Thamar heeft haar hele leven gevochten om erin te geloven. Ik prijs haar moed. Soms lukte het een klein beetje en dan scheen de zon. Maar meestal maakte ze me deelgenoot van haar vergeefse strijd. Ik kon haar niet helpen, hoe graag ik dat had gewild. Onze vriendschap was voor ons allebei heel belangrijk. We deelden onze twijfels, onze kleine vreugden, onze liefde voor mooie films of boeken. We ontdekten samen de kracht van de romans van Herta Müller, van de poëzie van Wislawa Szymborska, we genoten van L'Amour van Michael Haneke. We konden er uren over praten. Samen gingen we tweewekelijks op bezoek bij onze goede vriendin Fransje, die op zestigjarige leeftijd de ziekte van Alzheimer kreeg. Gedrieën wandelden we, lachten, keken, voelden en luisterden. Het waren ontmoetingen vol vreugde en vriendschap.

Thamar is niet meer, maar de herinnering aan haar zal altijd blijven.

God bless America

The president of the United States, Barack Obama:

“Sometimes there are days like this, when that slow, steady effort is rewarded with justice that arrives like a thunderbolt.”

Gisteren heeft het Federaal hooggerechtshof in Washington bepaald dat een huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht niet in strijd is met de Amerikaanse grondwet. Staten mogen in de ogen van het hoogste Amerikaanse rechtsorgaan dergelijke huwelijken dus niet verbieden. Het was een dubbeltje op zijn kant, maar nu is het zover. En God, wat ben ik blij. Tranen krijg ik ervan in mijn ogen. Toen ik vijftig jaar geleden uit de kast stapte, had ik niet kunnen dromen dat het ooit zover zou komen. Ik heb de jarenlange strijd op mijn manier gesteund door vooral mezelf te blijven en nooit onder stoelen of banken te steken dat ik vrouwen aantrekkelijker vind om mee te leven dan mannen. De laatste jaren valt het me op dat niemand in Nederland daar nog een punt van maakt. Maar toen ik zes jaar geleden in Amerika was, waarschuwde mijn Amerikaanse vriendin me nog om in haar staat, Montana, niet hand in hand over straat te gaan. En nu zou ik zelfs mogen trouwen. Dat wil ik niet, net zoals heel veel andere mensen. Maar het kan en daar ben ik heel erg trots op. Hulde voor alle strijders die dit voor elkaar hebben gekregen.

Invloedrijke politici

VRIJ NEDERLAND publiceert deze week een lijst van de invloedrijkste politici in Den Haag. Verrassend, want het zijn niet de schreeuwers die wij op die televisie zien; het zijn mensen die hun werk doen. Zeven van de tien zijn VROUW en allemaal oppositie. 
 10,0 Carla Dik-Faber, CU
 9,8 Gerard Schouw, D66
 9,7 Carola Schouten, CU
 9,3 Renske Leijten, SP
 9,1 Liesbeth vanTongeren, GL
 8,9 Pieter Omtzigt, CDA
 8,8 Esther Ouwehand, PvdD
 8,2 Jesse Klaver, GL
 8,1 Stientje van Veldhoven, D66
 8,0 Sadet Karabulut,

De Parkiet en de Zeemeermin

Kunst beleven doe je met je hoofd en met je gevoel. Althans zo doe ik het. Het woord doen is hier eigenlijk niet op zijn plek. Want meestal hoef ik niets te doen, maar overkomt kunst me. Ik kijk of luister en de emotie volgt. Daarna probeer ik te begrijpen met mijn hoofd wat het werk met me doet. Van het werk van Leo Gestel dat onlangs in het Singer hing werd ik blij. In onze donkere wereld laat het zien dat er veel vrolijkheid is. Het werk van Mark Rothko doet me beseffen dat ik als mens verbonden ben zowel horizontaal als verticaal. Het relativeert mijn eigen Ik.

Het werk van Matisse deed me lange tijd niet veel. In de hal van het Centraal Station in Amsterdam heeft voor de verbouwing een kopie gehangen van De Parkiet en de Zeemeermin. Ik zag het in mijn ooghoek als ik naar college of vrienden ging. Kleurrijk vond ik het en van dezelfde maat en orde als de Appel mozaïeken aan de muur van het Congresgebouw in Den Haag. Ik hield meer van dramatische kunst. Kunst van het lijden en de pijn. Die tijd is voorbij. Dat merkte ik bij mijn bezoek aan de Matisse tentoonstelling in Amsterdam. Zittend voor de Parkiet en de Zeemeermin besefte ik ineens de lange weg die Matisse is gegaan om dit werk te kunnen maken. Vorm en kleur met bijna kinderlijk plezier gemaakt. De Cirkelgang van het bestaan, die wij allen beleven maar vaak niet beseffen. Al het overbodige wordt weggelegd, vergeten.

Smalltalk

Gisteren waren we in het Stedelijk Museum van Amsterdam voor de Matisse tentoonstelling. We waren niet de enige, maar druk was het niet. Met een handvol mensen liepen we bedachtzaam door de zalen, waar het Stedelijk behoorlijk had uitgepakt. Ik moest even zoeken naar de juiste manier van kijken. Het museum had een chronologische route uitgezet van zaal een naar zaal laatst. Die laatste zaal was boven. Voordat we de trap beklommen, rustten we even uit op een bankje in het trappenhuis, dat er dus nog steeds is. Naast ons zat een jonge vader met een hele jonge zoon. Ouder dan anderhalf was hij vast niet. Ik vroeg me af wat het kind had gezien en besloot het de vader te vragen. Die glimlachte.
"Geen flauw idee; hij heeft zo zijn eigen wereld. Maar hij is vast wel onder de indruk van de ruimte en het licht in het gebouw."
Het joch bleef voor zich uitkijken.
"Zullen we een foto maken?", vroegen we.
De vader vond het een goed idee, nam het joch in de armen en poseerde geduldig. Zo vader zo zoon?

Een tijdje later viel ons oog in het restaurant op een andere jonge man. Ik had hem al fier rond zien stappen door de zalen, maar nu zag ik dat hij zijn oude vader begeleidde. Die zat geheel in zijn eigen wereld een salade te eten. Het was een mooie, oude man. De twee spraken Engels. Maar het waren Amerikanen. Althans dat vermoedde ik, omdat de jongeman in zijn rode trui er uitzag als een baseball- of footballspeler. Hij ging zelf een foto maken van zijn vader en zichzelf. Met een flex statief probeerde hij zijn camera recht aan een stoel te hangen. Kennelijk waren de foto's niet naar zijn zin, want deze actie herhaalde hij meerdere keren. Zijn vader glimlachte erbij. Ik dacht er wel even aan om onze hulp aan te bieden, maar kreeg de indruk dat ik hem zijn spel zou afnemen. Dus deed ik niet. Maar het tweetal fascineerde me wel. Vader en zoon.

We zijn weer thuis

We zijn weer thuis na een verblijf van twee weken op onze kale berg in het midden van Frankrijk. Dat valt niet mee, moet u weten. Hier geldt zichtbaar "leve de vooruitgang". Toen we bij Eijsden de grens overreden viel ons direct op dat het hier drukker, nauwer en jachtiger is dan bij onze Zuiderburen. In Maastricht wordt het verkeer geduwd door een deel van de stad dat wel oorlogsgebied lijkt. De zwoel zwevende roofvogels in de lucht zijn verdwenen. Het land is aangeharkt. Er staan veel te veel koeien op een klein stukje weiland. "Gaan we terug?", kijken we elkaar aan.

Dat gaat niet. Over de redenen wil ik hier niet uitweiden. Want 's avonds als we voor de televisie plaatsnemen wordt het nog erger. We verwachten nieuws over de penibele staat van de wereld. We kregen: pesten op het werk, de corruptie bij de FIFA, en de rest was zo onbenullig dat ik het niet eens heb onthouden. Wij vroegen ons af of het nu al komkommertijd is?

Vanmorgen las ik in de NRC dat de journalistiek het steeds moeilijker heeft om onafhankelijk te blijven. Steeds vaker laten ze de kop hangen naar de luimen van de lezers. Die willen kennelijk Telegraaf journalistiek over de afrekeningen, bobo's, kinderleed enz. Gelukkig hebben we nog Zembla, Het Uur van de Wolf, de Keuringsdienst. Maar hoe lang nog? Want Rutte lijkt steeds meer op de president van een Telegraaf imperium.

Merkel in Moskou

Angela Merkel, de Duitse bondskanselier en aanvoerder van Europa, ging gisteren naar Moskou voor de herdenking van de twintig miljoen Russen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Wat een stoer wijf! Zij maakt veel goed, waar andere politici het laten liggen. Merkel ging naar Moskou, omdat ze het belangrijk vindt dat Duitsland en Duitsers verantwoordelijkheid nemen voor het drama van de Tweede Wereldoorlog. Ze maakte van de gelegenheid gebruik om Poetin te laten weten, dat hij de wereldvrede in gevaar brengt met zijn annexatie van de Krim en de opstand in Oost Oekraïne. Niet met de zoete glimlach van de raspoliticus, maar met het gezicht dat bij zo'n serieuze boodschap hoort. Wat een stoer wijf!

Woorden en daden

Zaterdag keek ik naar de uitzending van Kassa. Daarin werd het verhaal verteld van een echtpaar van 100 en 93, dat dolgraag thuis wil blijven wonen. Moet de gemeente Uden, waar zij wonen, toch blij mee zijn, zou je denken. Maar nee hoor. Als de kinderen van het echtpaar aankloppen bij de gemeente voor een bijdrage van € 800 voor een spoeltoilet, geeft de gemeente niet thuis. De rest van de verbouwing van ca. € 23000 betalen zij zelf. Maar dit geld komen zij tekort. Argument van de gemeente: het echtpaar had maar beter na moeten denken over hun toekomst, zodat zij geld hadden kunnen sparen. Verbazing alom, ook bij de voorzitter van de ANBO die in het programma is gevraagd om te laten weten of de gemeente Uden een uitzondering is. Wat u al dacht, klopt. Nee, de gemeente Uden is geen uitzondering. In meer gemeenten worden dit soort aanvragen afgewezen. Hoe zit dat dan? Het is toch juist de bedoeling dat mensen langer in hun eigen huis blijven wonen om zo kosten te besparen. Het alternatief is dat het echtpaar gaat verhuizen naar een verpleeghuis en dat kost echt veel meer dan die eenmalige € 800.

Vroeger gold het gezegde: "Geen woorden, maar daden." Maar vroeger is vroeger en dat geldt niet meer.

Egidius

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn.
Du coors die doot, du liets mi tleven!

Dat was gheselscap goet ende fijn,
Het sceen teen moeste ghestorven sijn.
Nu bestu in den troon verheven,
Claerre dan der zonnen scijn:
Alle vruecht es di ghegheven.

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn!
Du coors die doot, du liets mi tleven.

Nu bidt vor mi, ic moet noch sneven
Ende in de weerelt liden pijn.
Verware mijn stede di beneven:
Ic moet noch zinghen een liedekijn;
Nochtan moet emmer ghestorven sijn.

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn!
Du coors die doot, du liets mi tleven.

Antigone van Binoche en Van Hove

 

 

Ouderwets toneel van een modern theatermaker, zou de ondertitel van de voorstelling van Antigone van Ivo van Hove kunnen zijn. Ik houd van klassieke tragedies, maar ik hield mijn hart vast voor een bewerking van Ivo van Hove en een Antigone van Juliette Binoche. Zou schoonheid van de taal, de noodlotsgedachte, de intensiteit niet verloren gaan in een hoop bombast? De recensies waren niet allemaal even lovend. Hoofdpunt van kritiek was de pathos van Antigone. Allemaal onterechte angsten. De bewerking was raak/to the point met behoud van de poëtische kracht van de taal. De enscenering was van een diepe schoonheid inclusief de projecties en de muziek. En Binoche? Lang geleden heb ik de voorstelling gezien met Josee Ruyters in de rol van Antigone. Beklemmend. Zou de vijftigjarige Binoche dat kunnen evenaren? Meer dan dat! Al vanaf het begin van haar opkomst zie je de wanhoop van een mens dat gevangen zit tussen de wetten van haar land en haar eigen hart.

In het politieke kippenhok

Gisteren keek ik naar Joris Luijendijk bij De Wereld Draait door. Daar zag ik dus ook Ivo van Hove vertellen over de musical die hij voor David Bowie gaat maken. Maar daar gaat het hier niet over, hoewel we trots zijn op Ivo, terwijl hij niet eens een van ons is. Joris L. is nu voor ons de kenner van het bankenprobleem. Natuurlijk vroeg Matthijs hem naar de oplossingen. Hij noemde er vier en gaf een grote rol aan de politieke journalistiek, die eens op moet houden om alles op de persoon te spelen. Hij zag ook een grote rol voor politieke partijen, maar was daar niet optimistisch over. Alleen de partijen in de marge, zoals PVV, SP en Partij voor de Dieren hebben duidelijke standpunten. Maar zodra die aan de macht komen, moeten ze compromissen sluiten en blijft er van hun goede voornemens weinig over. De rest heeft geen durf en dus geen visie.

We zagen fragmenten waarin politici hun verontwaardiging luchtten over de bonussen bij ABN AMRO. Dat is slechts symbolisch, zette Joris het neer. Het probleem zijn niet de bonussen, het gaat om het amorele systeem. Daar moet iets aan gebeuren. Daar zouden politieke partijen eens over na moeten denken.

Zie ik dat gebeuren? Niet echt. Ik volg politici in de sociale media en wordt er niet blij van. Ze twitteren waar ze naar toe gaan en hoe leuk ze het vinden. Maar we horen zelden wat ze er doen, laat staan bereiken. Via de 140 woorden van twitter kun je de problemen niet oplossen. Misschien in het kippenhok, maar niet in de grote wereld.

 

Morgen toch maar over Ivo van Hove. Daar word ik blijer van.

Tekenen van hoop?

Een paar weken geleden sprak de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Saudi Arabië aan op de middeleeuwse standpunten over vrouwenrechten. Vrouwen mogen niet reizen, geen bedrijf besturen, niet trouwen zonder de toestemming van mannelijke verwanten, terwijl jonge meisjes gedwongen kunnen worden om te trouwen met oudere mannen. Ook veroordeelde zij de 1000 stokslagen voor Raif Badawi voor het opzetten van een weblog over de vrijheid van meningsuiting.

De reactie van Saudi Arabië was voorspelbaar. De ambassadeur werd teruggeroepen en Zweedse handelsmensen krijgen geen visa meer. Vooral dat laatste doet pijn, want Zweden is een grote wapenexporteur en Saudi Arabië een grote wapen afnemer. Dat is vast niet de enige reden voor de akelige stilte rond deze affaire. Zweden krijgt geen Europese steun en ook geen steun van regeringsleiders van andere Europese landen. Saudi Arabië is inmiddels een grote speler bij de bestrijding van het Moslim kwaad in de wereld en vooral in de regio. De Saudi's bombarderen rebellen in buurland Jemen en zijn een trouwe bondgenoot van het westen in de bestrijding van ISIS. Halbe Zijlstra, de nieuwe Wilders, heeft inmiddels opgeroepen dat wij wat milder moeten zijn voor dictatoriale regimes.

Desondanks heeft de moedige Zweedse minister niets van haar woorden ingetrokken. Ook niet nadat de Zweedse wapenindustrie enorme druk op de Zweedse regering heeft uitgeoefend. Het liefst zou ik zien dat de Nederlandse regering haar openlijk steunt. Maar ik ben geen dromer en weet dat Rutte c.s. liever met veel omhaal van woorden gaat uitleggen dat dat niet kan. Second best zou zijn dat alle vrouwelijke politici in Nederland openlijk de Zweedse minister steunt. De eerste zijn al over de brug: wethouder Janny Bakker van Huizen en Monica Lemmens, fractievoorzitter van GroenLinks hebben op facebook hun steun uitgesproken. Laat anderen volgen.

Dood eng

Rond deze tijd een jaar geleden, of een jaar geleden rond deze tijd ontdekte ik een knobbel in mijn linker borst die er niet hoorde. Ik wist meteen dat het fout was. Mijn huisarts bevestigde mijn bange vermoeden. Vanaf die constatering belandde ik in een achtbaan/roller coaster van onderzoeken, chemo, operaties. Ik ben nu genezen, zeggen de artsen. Maar inmiddels weet ik dat je van kanker nooit geneest. Dus schrijven ze me preventief anti hormoonpillen voor. Die verlagen mijn oestrogeenspiegel en geven daardoor vervelende bijwerkingen, zoals opvliegers, gewichtstoename en stemmingswisselingen. Vooral van het laatste heb ik veel last. Ik ben al geen vrolijk type, maar nu raak ik af en toe angstig van het goede pad. Wat te doen? Mijn oncoloog behoort tot het optimistische jonge artsen, de loodgieters van de gezondheidszorg en wil mij voortdurend doorsturen naar collega’s. Maar ik heb even genoeg van de goede bedoelingen van de artsen. Dus zoek ik het alternatief in meditatie, bewegen, genieten en gezond eten. Dood eng vind ik het.  

Drie lieve kleuters

 

Plots zat de kleine Sasha (bijna vier) voor straf achter een gesloten deur. Hij was door zijn moeder verbannen omdat hij stinkvervelend was en zij moe van het verjaardagsfeest van de avond ervoor. Toen hij aanhoudend zat te krijsen en iedereen deed alsof hij er niet was, heb ik hem bevrijd op voorwaarde dat hij zich rustig zou houden. Dit is niet volgens de stilzwijgende afspraak dat wij ons niet met de opvoeding zullen bemoeien, maar het gekrijs was zo hartverscheurend, dat ik me niet kon bedwingen.

Eigenlijk heb ik hem niet bevrijd, maar deed hij het zelf op zeer subtiele wijze. Ik opende de deur met het verzoek of hij zich rustig kon houden. Hij zat met zijn kont op de grond en keek me aan met grote waterige ogen. Hij zei niets, maar schoof wel naar voren, zodat ik zonder grof geweld de deur niet meer dicht kon doen. Slim jochie, had ik al eerder geconstateerd. Toen hij doorhad dat ik het bij woorden zou laten, stond hij vliegensvlug op en glipte naar binnen. Hij voegde zich bij zijn broertje en nichtje, die naast elkaar op de grote bank zaten te kleuren, maar waagde het nu niet meer om hen te pesten.

“Ga maar zelf tekenen”, zei ik. Hij nam een blaadje uit het tekenblok en een potlood en kraste er lustig op los. Maar zodra hij dacht dat ik niet meer keek, loerde hij naar zijn broertje die heel geconcentreerd zat te kleuren. Gevolg was, dat hij nu van twee kanten uit de zak kreeg: van Youn die hem met fanatieke duwen afweerde en van mij. Zijn oma steekt iedere woensdag de loftrompet dat hij zo lief kan spelen, maar zijn oma zat nu aan de grote tafel te praten met de grote mensen. Ook zijn moeder besteedde geen aandacht aan hem. Hij vond er niets aan en dreigde weer baldadig te worden.

“Gaan we zingen, Sasha?” opperde ik. Dat vond hij wel wat. Het werd Berenbotje ging uit varen, met een bootje naar Zuid Laren, de weg was recht, de weg was krom, nooit kwam Berenbotje weerom. Hij was niet hier, hij was niet daar, hij was naar Amerika. Dat laatste kwam er galmend uit. Toen hij zag dat ik het gezang wel mooi vond, herhaalde hij het nog een paar keer. Zijn nichtje zong mee, een klein beetje verlegen. Zijn broertje bleef geobsedeerd aan zijn tekening. Eerder had hij al gevraagd of de Sinterklaasliedjes, waar Olivia om gevraagd had, uit mochten, omdat hij ze niet mooi vond. Wat te doen? Olivia zat ervan te genieten en nu ik de gelegenheid kreeg ze te leren om rekening met elkaar te houden liet ik de kans niet liggen.

“Nog twee Sinterklaasliedjes, Youn?” Hij knikte. Het mocht. Hij is al uit de peuter pubertijd. Toen de twee liedjes voorbij waren, vroeg hij opnieuw of de muziek uit kon. Hij kon zich niet concentreren. Hij was een prachtige tekening aan het maken. Weliswaar binnen de lijntjes, maar uitbundig van kleur. Toen die ermee klaar was, wilde hij hem trots aan iedereen laten zien. Zijn vader vond er niets aan. Binnen de lijntjes doodt de creativiteit, zei hij en vertelde dat hijzelf toen hij klein was heel mooi vrij kon tekenen. Nu niet meer. Je kunt raden waar dat door is gekomen.  

De Late Rembrandt

Zelden hebben schilderijen me zo ontroerd als een aantal late werken van Rembrandt van Rijn, die nu tentoongesteld worden in het Rijksmuseum. Al direct bij binnenkomst hangt er een zelfportret dat Rembrandt heeft geschilderd in het laatste jaar van zijn leven. Het is een oude man van 63, berustend in zijn lot. Hij zat financieel aan de grond, had zijn dierbare zoon Titus en geliefde Hendrickje verloren en moet geweten hebben dat zijn einde naderde. 

Titus en Hendrickje heeft hij met heel veel liefde afgebeeld in die laatste jaren:

Ik heb me voortdurend afgevraagd of het late werk me zo raakt, omdat ik in dezelfde levensfase verkeer.

In de beperking toont zich de meester

De uitspraak van de wijze Goethe is in het huidige tijdsgewricht meer dan ooit van toepassing. Mensen kraaien nog steeds, zoals ze altijd hebben gedaan. Dat was niet een groot probleem omdat er maar weinigen gehoord werden. Sinds we de sociale media omarmd hebben, wil ik de uitspraak nog maar eens onder de aandacht brengen. Er is een directe en persoonlijke aanleiding. De laatste tijd lees ik op Facebook veel over alternatieve behandelingen van borstkanker. Meestal wordt eraan toegevoegd dat het belangrijk is om een deskundig arts te raadplegen en alternatieven alleen als toevoeging te gebruiken. Maar vanmorgen las ik weer zo'n ongenuanceerd en tendentieus artikel dat met grof geschut alle standaard behandelingen in een kwaad daglicht stelt. Nou weet ik als de beste dat chemo, bestraling en operaties een mens niet in de kouwe kleren gaan zitten. Ik weet ook dat sommige behandelingen wel en sommige geen effect hebben. Wat het allemaal lastig maakt, is dat de medische wetenschap ook niet weet wat wel en wat niet en daarom de veilige weg kiest en alles voorschrijft. Dat brengt je als kankerpatiënt danig in de war. Ik zit er niet op te wachten dat facebook berichten die onzekerheid vergroten. Dus roep ik mijn facebook vrienden op het net niet als een prullenmand van gevaarlijke onzin te gebruiken.

Kunstkijken en beleven in Huizer Museum

Van het ene op het andere moment stapte ik rond in het schilderij van Adri Pieck: De Huizer Kerkgang. Het was mijn keuze uit de vijf aangeboden kunstwerken, die in het bezit zijn van het Huizer Museum. Ik nam met negen andere vrouwen(!) deel aan de workshop Ik zie het zo in het Huizer Museum. Niet om het weten, maar om het beleven. Ik had geaarzeld tussen de Huizer kerkgang van Adri Pieck en Twee Vissers van Tymen Moll.

 

Foto: Esther Bayle

Uiteindelijk werd het de kerkgang. De kerk is immers het hart van Huizen in meerdere opzichten. In dit dorp woon ik al meer dan veertig jaar en op verschillende manieren heb ik te maken gehad met de christelijke fundamenten. De kerkgang deed me ook denken aan de zondagen in mijn jeugd, toen ik met mijn vader naar de dorpskerk ging waar mijn moeder in het kerkkoor zong. Persoonlijke ervaringen en belevingen spelen een grote rol bij het kijken naar kunst. Dat wist ik natuurlijk al, maar tijdens de workshop werd het nog eens bevestigd. Er zijn minstens twee soorten van kijken, nl. objectief kijken waarbij je eigen ervaringen en oordelen uitschakelt en kijken met hart en ziel.

De eerste opdracht was objectief kijken: wat zie je op het schilderij. Ik noteerde: een kerkgebouw, groepjes mensen die naar de kerk gaan, twee vrouwen, een vrouw alleen, een man en een jonge vrouw en in de verte drie vrouwen en een man. De zon schijnt. Hij staat in het zuid oosten. De bomen staan volop in de zon en dragen voorjaarsdracht. Zijn het linden? Groeien die zo vrolijk? Het kostte me moeite om mijn kennis van het dorp uit te schakelen. 

De tweede opdracht had veel met beleven te maken: ik liep rond in het schilderij. Ik moet keuzes maken. Ben ik een van de figuren, of ben ik een buitenstaander, een bespieder. Ik koos voor het laatste. Ik zag anderen naar de kerk gaan, ik hoorde de klokken en het zachte orgelspel. Ik zou niet naar binnen gaan. Gek eigenlijk. Waarom niet? Wat weerhield me? Meestal ben ik niet tevreden met de rol van toeschouwer. Achteraf lag het aan de opdracht. Ik moest rondkijken in het schilderij, niet mee beleven.

 

Bij de volgende opdracht stapte ik in de huid van de schilder die ’s avonds in zijn dagboek noteert wat hij die zondag had gedaan. De Huizer kerkmensen waren niet blij geweest met mijn nutteloze bezigheid. Ze hadden me geen blik waardig gegund. Bij twee andere cursisten was de schilder zelfs bespuugd. Dat doen Huizers niet, dacht ik. Die kijken en lopen misprijzend door. Misschien wel een beetje meewarig, zoals de twee Vissers van Tymen Moll ook een beetje meewarig naar iets kijken, dat we niet zien. Ik was niet ontevreden met het schilderwerk van die dag. Ik had  met die lichte bomen de zwaarte aan de kerkgang ontnomen. Ik eindigde de opdracht met de verzuchting dat ik geen schrijver ben, maar een schilder.  

Bij de derde opdracht moesten wij een dialoog schrijven met een van de personen op het schilderij. Ik koos de vader en de dochter rechtsonder. Toen ze langsliepen vroeg ik waar moeder was. De man antwoordde dat moeder ziek te bedde lag. Ernstig?, vroeg ik. De man zei dat de dokter was geweest, maar dat hij het niet wist. “We bidden tot de Heer”, verzuchtte hij. Het gesprek was afgelopen. Dit deel van de workshop ook. We eindigden met een rondgang langs de vijf schilderijen en kregen een les kunstgeschiedenis. 

Huiswerk Doe-Zijn modus

Soms heb ik veel moeite om de wereld te volgen. Hier een voorbeeld. Voor mijn cursus Mindfulness, tien zittingen van tweeëneenhalf uur, moet ik huiswerk maken. Elke dag moet ik meditatie oefenen: ik ga comfortabel zitten of liggen en wordt me gedurende een half uur bewust van mijn ademhaling, mijn lijf, mijn angsten en mijn boosheid. De bedoeling van het geheel is dat ik met aandacht in het hier en nu leer leven. Ik ben een doenerig baasje en dat heeft me veel gebracht, maar nu is de energie op, waardoor doorleven op de oude manier niet verstandig lijkt. Omdat ik niet weet hoe leven zonder plannen, klussen, uitdagingen, denken moet, zit ik op de cursus Mindfulness. Mindfulness is de westerse variant van zen, want voor echt Zen moet ik eerst nog oefenen.

Ik en mijn zeven cursusgenoten zijn nu vier lessen verder en het kost me nog steeds moeite om mijn huiswerk oefeningen serieus te nemen. Huiswerk maken is volgens mij Doen, plicht, discipline en dat lijkt me zo in tegenspraak met Zijn, rust en ontspanning. Ik wil best oefenen, maar dan op de momenten dat het mij het beste uitkomt. En ik wil niet altijd de oefeningen doen, die volgens het huiswerk schema moeten. Maar ik zie er tegenop om dat in het rondje van terugkoppelen te melden, omdat het me zo aan mijn oude leven doet denken.

Mijn vriendin en haar zoon

Vijf en zeventig werd ze gisteren. Wie had dat kunnen bedenken toen zo’n jaar of tien geleden bij haar de ziekte van Alzheimer werd geconstateerd. Ik niet in ieder geval. Ik kon me niets bedenken. Alzheimer was binnengetreden in haar leven. De enige zekerheid was dat hij zou blijven, totdat de dood haar zou komen halen. Mijn vriendin leefde alleen, dus was er niet een vanzelfsprekende mantelzorger. Gelukkig woonde ze in een samen wonen en leven buurt waar de buren op haar wilden letten. Vrienden en familie zorgden samen voor de losse einden van het zorg netwerk. Na een jaar of vijf was het netwerk niet meer veilig. Mijn vriendin werd opgenomen in een verpleeghuis. De eerste jaren op een open afdeling. Ze had het er niet naar haar zin. Nu woont ze op een gesloten afdeling. Dat geeft meer rust voor haar en de anderen.  

Omdat ik door omstandigheden een tijdje niet was geweest, kende ik de toegangscode niet en moest ik bellen. Ze zat in haar grote rolstoel aan de ronde tafel omgeven door huisgenoten, haar zoon, haar ex man en de vriendelijke mevrouw die haar nu al jaren iedere vrijdag bezoekt. Haar zoon voerde haar kleine stukjes taart waar ze van genoot en de vriendelijke mevrouw hield haar hand vast.

“Kijk daar is Nel ook”, zei haar zoon. Ze draaide haar hoofd en glimlachte. Ik herinnerde me haar verjaardag van vorig jaar, toen het leek of ze me even herkende. Nu keek ze naar me en zag me niet. Ik haar wel. Ik kreeg een plek naast haar zodat ik haar aan kon raken. Ze voelt nog even zacht als vroeger. Omdat haar zoon aan de andere kant naast haar zat, kon ik hun gezichten in een beeld vangen. Nu pas viel me de gelijkenis op. Groot en blond, met zachte, vriendelijke ogen, een hele lichte glimlach, een jonge, tere huid met wat rimpels rond de ogen. Mijn dierbare vriendin met haar zoon. Ze zaten hand in hand en lachten wat naar elkaar. Het beeld zal ik niet gauw vergeten.

Kantelaars en dwarsdenkers

Lees en zie tegenwoordig veel hoopvolle berichten over dwarsdenkers en kantelaars. Links Nederland hoopt dat zij de wereld gaan veranderen. Je komt ze op veel plaatsen tegen: in het onderwijs, in de zorg, in de kunsten, en zelfs in de kerken; je ziet ze op televisie en soms ook gewoon op straat. Ik geniet van ze, lach met ze en huil mee als het mislukt. Ik heb geen flauw idee of de linkse politieke bewegingen in Zuid Europa gevaarlijk zijn voor de stabiliteit, maar omdat ze aan de poten schudden van dat enge Europa dat langzaam een luchtbel van illusies is geworden, krijgen ze mijn steun.

Staan we aan het begin van nieuwe tijden? Ik zou het graag willen. Ik vind de oude sleets en verkrampt. Maar de verstarde, gevestigde systemen zijn machtig. Voor echte verandering is durf nodig. Is dat er in voldoende mate? De mensen in Griekenland en Spanje willen wel. Die hebben weinig te verliezen. Maar wij in het gezapige Noorden. Durven wij ook. Of wachten we liever op de grote boem als alles in elkaar dondert.

Een huis in Frankrijk

Nu de lente begint te kriebelen, durf ik heel voorzichtig te dromen van een nieuw verblijf in het huis van mijn lief in de Ardèche. Twee jaar zijn we er niet geweest en ik heb het schrijnend gemist. Dat vergt enige uitleg. Het huis staat in de noordelijke Ardèche, door mij de boeren Ardèche genoemd. Dat om verwarring met het drukke toeristische gebied bij de rivier de Ardèche te voorkomen. Het huis staat aan het einde van een langgerekt dal in een kleine buurtschap met drie andere huizen. Links van ons boert een geitenboer, rechts een fruitboer en het andere huis is het tweede huis van onaardige Fransen, die er gelukkig meestal niet zijn. In de zomer en in de winter is het er stil. We wandelen en fietsen in de omgeving en genieten van alles wat het land geeft. We genieten er vooral van de rust. Tijdens onze tochten kan het gebeuren dat we niemand tegenkomen.

In Frankrijk op de campagne ontsnappen we aan de hectiek van het leven in een overbevolkt land, waar mensen elkaar nauwelijks de ruimte gunnen. In Frankrijk beleven we de eerlijkheid van het leven op het land. Als we na een lange reis het drukke dal van de Rhône verlaten om het Massif Central te beklimmen voelen we de verandering. We ruiken de brem, het hooi, de dennen, de kastanjes en acacia's. We zien de karakteristieke dorpen verspreid tegen de heuvels liggen. We zijn thuis in ons land waar we ons gaan laven aan het landleven.

Nooit meer Auschwitz

'NOOIT MEER AUSCHWITZ'.
De tekst op het informatiepaneel bij het monument luidt:

'DE ONDERGANG VAN DE JODEN IN NEDERLAND
OP 10 MEI 1940, DE DAG VAN DE INVASIE DOOR NAZI-DUITSLAND, WOONDEN IN NEDERLAND 140.000 JOODSE MANNEN, VROUWEN EN KINDEREN.

TUSSEN 15 JULI 1942 EN 3 SEPTEMBER 1944 WERDEN
MEER DAN 107.000 JODEN GEDEPORTEERD UIT NEDERLAND.
SLECHTS 5.200 OVERLEEFDEN DE NAZI-CONCENTRATIEKAMPEN EN KEERDEN TERUG.

AUSCHWITZ EN SOBIBOR IN POLEN WAREN VERNIETIGINGS-KAMPEN, HOOFDZAKELIJK OPGERICHT OM MASSAMOORD TE BEDRIJVEN. VAN 95.000 JODEN UIT NEDERLAND WAREN DEZE KAMPEN DE EINDBESTEMMING. NIET MEER DAN 500 VAN HEN HEBBEN HET OVERLEEFD.

AUSCHWITZ IS HET SYMBOOL GEWORDEN VAN
DE POGING TOT VERNIETIGING VAN HET JOODSE VOLK.
DIT MONUMENT IS OPGERICHT TER HERDENKING VAN DE HONDERDDUIZENDEN, DE MILJOENEN SLACHTOFFERS VAN RASSENWAAN.

DIT IS EEN PLAATS VAN HERINNERING EN ROUW, VAN SCHULD EN INKEER, EEN WAARSCHUWING VOOR ALLE GENERATIES IN DE HELE WERELD.'

Symboliek
Met de gebroken spiegels geeft beeldend kunstenaar Jan Wolkers uitdrukking aan de gedachte dat 'de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is'. Wolkers: "Een gedenkteken maken op de plaats waar de urn met as van slachtoffers uit het concentratiekamp Auschwitz in de Nederlandse aarde rust, lijkt een onmogelijke taak. Hoe kan je een vorm vinden om een misdaad te gedenken waarvan je het gevoel hebt dat die nog niet uitgewist zal zijn als onze planeet over twee of tweeduizend eeuwen in het heelal zal zijn opgelost. Tot barstens toe kan je je hersens afpijnigen of er een beeld wil opdoemen dat die schande en dat leed bij benadering zou kunnen weergeven. Je kijkt naar de hemel en je begrijpt niet dat dat blauwe uitspansel boven die ontzetting heeft gestaan, even onaangedaan en vredig als boven een wei met bloemen. En in een visioen van rechtvaardigheid zie je de blauwe lucht boven je vol barsten trekken, alsof de verschrikking die daar op de aarde onder haar heeft plaatsgehad voorgoed de eeuwigheid geschonden heeft. Zo ben ik op het idee gekomen om gebroken spiegels op dat kleine stukje aarde waar die urn met as ligt neer te leggen. Voorgoed kan op die plaats de hemel niet meer ongeschonden weerspiegeld worden."

Krakend ijs

Het ijs van onze beschaving is flinterdun. Op diverse plaatsen ontstaan barsten die tot een catastrofe kunnen leiden. Wat doen onze machthebbers? Ze kijken weg of zorgen voor nieuwe barsten. Je moet van goede huize zijn om de verwarring in deze week na de aanslag op Charly Hebdo te kunnen duiden. Wie zijn de kopers van de vijf miljoen uitgaven van het blad, dat gisteren is uitgekomen. Zijn dat de verdedigers van het vrije woord, herdenkers van de slachtoffers, verzamelaars of mensen die hun stem willen laten horen tegen geweld. Bij DWDD, mijn venster op de samenleving, was de spraakverwarring gisteren groot. Giel Beelen gaf ongecensureerd lucht aan zijn emoties. Al die kopers zei hij zijn niet Charly Hebdo. Die hebben de naam gekaapt voor eigen gewin. Gelukkig zat Bas Heijne aan tafel die van goede huize blijkt. Hij kon de verwarring een plaats geven. Mensen willen iets doen in deze onzekere tijden en een blad kopen dat ze anders nooit zouden lezen is een van de manieren. Het is nu nog niet de tijd voor een rationele analyse, vond hij. Dat klopt, maar ik ben wel blij dat sommige mensen de kop koel houden. In de goede traditie van zijn voorganger riep de burgemeester van Amsterdam op om vooral de boel bij elkaar te houden zonder onze verworvenheden in te leveren. Dus iedereen mag zeggen wat hij wil, maar het hoeft niet. En als mensen door het ijs zijn gezakt, steek de hand uit om ze eruit te halen.

Ik ben niet Charlie

Bij nader inzien ben ik niet Charlie en niet alleen omdat ik niet kan tekenen. Ik ben niet zo moedig als de cartoonisten van Charlie Habdo, mis hun overtuiging en ben een twijfelaar. Zij zijn de gelovigen van het vrije woord. Ik van de kreet van de NCRV dat je wel alles mag zeggen, maar dat het niet hoeft. Toen ik nog jong en onbezonnen was vond ik moppen alleen maar leuk als ze het eigen gelijk op de hak namen. Jodenmoppen bijvoorbeeld verteld door Joden, waarin zij zichzelf in het spotlicht zetten. De meeste cartoons begrijp ik niet!

Spot en satire zijn al heel oud in onze samenleving. Bij de Romeinen was het een ware kunst om personen en toestanden op de hak te nemen. Satire lucht op. Maar je hebt een goed ontwikkeld gevoel voor humor en veel relativeringsvermogen nodig om satire op waarde te schatten. Daarom is het bij echte gelovigen niet in trek. Ook machthebbers hebben moeite als ze in het spotlicht worden gezet. Van Aartsen die nu ineens ook Charlie is, liep naar de rechter over een spotprent.

Als de overtuiging flinterdun is, is de angst nabij. Angst kun je wegnemen als je met de ander de dialoog aangaat. Ik blijf geloven in de macht van het woord en de liefde. Maar gebruik het zorgvuldig.

Ik ben Charlie

Mijn goede voornemens

Het nieuwe jaar is al weer zeven dagen oud. Gelukkig is het nog niet te laat voor mijn goede voornemens:

Met een opgeruimd gemoed de dag beginnen: iedere dag is er immers een;

Iedere morgen twintig minuten mediteren;

Geen twee dingen tegelijk doen;

Alles wat ik doe met aandacht doen;

Veel stilstaan bij al het moois dat het leven biedt

Gember thee drinken

Vriendelijk zijn tegen anders denkenden

Iedere dag een gedicht lezen en nog eens lezen’

Als het een dag niet lukt, is er morgen een nieuwe dag

Farmaceutica alleen gebruiken als ik goed heb nagedacht over alternatieven

Uit volle borst zingen met lotgenoten

Niemand wil dood

Niemand wil dood, maar vroeg of laat krijgen we er allemaal mee te maken. Omdat wij in het westen leven alsof er geen dood bestaat, komt hij altijd ongelegen. Dat is bij mij niet anders dan bij een ander. Maar sinds ik vorig jaar te horen kreeg dat er iets in mijn borst zat, dat er niet hoorde, reist de dood met me mee. En geloof me het is geen prettige reisgenoot, omdat hij niet het achterste van zijn tong wil laten zien. Hij grinnikt wat als ik hem vraag of ik snel aan de beurt ben. Ik zoek naar troost. Ik vind die in de weblogs van Pieter Steinz, die lijdt aan de ziekte van ALS en moedig zijn pijn en ellende bestrijdt met citaten uit boeken waarvan hij heeft genoten. Ik put ook troost uit verhalen van lotgenoten die jaren hebben overleefd, omdat de dood om de hoek bleef kijken. Of uit verhalen van mensen die met opgeheven hoofd en vol hart het uitgestippelde pad afliepen.

Vanmorgen kwam er troost uit onverwachte hoek. Ik las een artikel van de bekende Britse arts Richard Smith waarin mensen die dood gaan aan kanker worden afgeschilderd als enorme bofkonten. Hij vindt dat we moeten stoppen met het uitgeven van miljoenen om kanker te genezen. Je kunt volgens hem beter dood gaan aan kanker dan aan een hartinfarct of de ziekte van Alzheimer. Als je kanker hebt, kondigt de dood zich aan, zodat je in de laatste periode van je leven leuke dingen kunt doen, zoals het boek lezen dat al jaren op je staat te wachten, die ene reis maken waar je nooit aan toe bent gekomen, afscheid nemen van je naasten en je dierbaren.  

Richard Smith geeft toe dat het een romantische kijk op de dood is, maar is het daarom minder waar? In ieder geval kan het miljarden op de gezondheidszorg besparen.